قصر برقعبرقع قصری ویران در شمال اردن که یکی از کهن‌ترین کتیبه‌های اسلامی در آن قرار دارد ۱ - قصربرقعبرقع (قصر) بُرقُع، خراب‌ها‌ی در شمال اردن بر سر راه مَفْرَق به بغداد. یکی از کهن‌ترین کتیبه‌ها ی اسلامی با تاریخ ۸۱ در این قصرِ ویران بر جای مانده‌است. ۲ - مشخصات منطقهدشتی با سنگ‌ها‌ی تیره آتش فشانی در حاشیه شمال غربی وادیِ مِنقاد، به ارتفاع حدود ۶۰۰ متر از سطح دریا، این ویرانه را احاطه کرده است. امتداد پی‌ها ی قسمت جنوب غربی قصر در قرن یکم، نشان دهنده وجود سدی در این مکان می‌باشد. ۳ - نخستین بازدید باستان شناساننخستین بار در ۱۳۰۷ باستان شناسان از این بنا بازدید کردند. در ۱۳۳۹ ش /۱۹۶۰ گزارشی باستان شناختی درباره این محل تاریخی انتشار یافت. [۱]
فیلد، شمال صحرای عربستان بررسی باستان شناسی ۱۹۲۰-۱۹۵۰، ج۱، ص۹۴ـ۹۹، کمبریج، ماساچوست ۱۹۶۰.
در ۱۳۵۳ ش/ ۱۹۷۴، گاوبه [۲]
گاوبه، "بررسی تباهی Qas ¤ R Burqu` "، ج۱، ص۹۳ـ۱۰۰، سالانه اداره آثار باستانی اردن، (۱۹۷۴).
[۳]
گاوبه، "بررسی تباهی Qas ¤ R Burqu` "، ج۱، ص۲۰۷ـ۲۱۴، سالانه اداره آثار باستانی اردن، (۱۹۷۴).
دیگر بار به مطالعه آن پرداخت.۴ - آثار برجای مانده از برقعبقایای این قصر دیوار ساد‌ه‌ا‌ی است در ضلع‌های شمال غربی و جنوب غربی و چند ردیف اتاق در هر یک از دو ضلع جنوب شرقی (پنج اتاق) و شمال شرقی (شش اتاق) در اطراف حیاطی که برجی راست گوشه در آن قرار دارد.در اتاق‌ها و دیوار‌ها آثار تعمیرات، تغییرات نقشه و بازسازی‌ها‌ی مکرّر دیده می‌شود.بنّایی پیکره اصلی به شیوه محقّر حَوْرانی ساخته‌شده است.نما‌ها ی داخل و خارج با قطعات مرمر سیاه پوشیده شده و میانه دیوار را با گِل و خرده های سنگ مرمر پر کرده‌اند. ۵ - دوره فعالیت های ساختمانیبا معاینات دقیق فنّی، پنج دوره فعالیت ساختمانی در این مکان قابل تفکیک است که آن را می‌توان تا حدودی با شواهد تاریخی، که از کتیبه ها ی موجود در محل به دست می‌آید، مرتبط دانست.این کتیبه‌ها عبارت‌اند از: سنگ نوشت‌ها ی یونانی متعلق به قرن سوم میلادی [۴]
فیلد، شمال صحرای عربستان بررسی باستان شناسی ۱۹۲۰-۱۹۵۰، ج۱، ص۱۶۱ به بعد، کمبریج، ماساچوست ۱۹۶۰.
کتیب‌ها ی یونانی از دوره روم شرقی [۵]
گاوبه، "بررسی تباهی Qas ¤ R Burqu` "، ج۱، ص۹۷، سالانه اداره آثار باستانی اردن، XIX (۱۹۷۴).
کتیب‌ها ی به زبان عربی با نام «امیرالولید» (که بعد‌ها به خلافت رسید) به تاریخ ۸۱ [۶]
فیلد، شمال صحرای عربستان بررسی باستان شناسی ۱۹۲۰-۱۹۵۰، ج۱، ص۱۵۴ و بعد، کمبریج، ماساچوست ۱۹۶۰.
[۷]
گاوبه، "بررسی تباهی Qas ¤ R Burqu` "، ج۱، ص۹۷، سالانه اداره آثار باستانی اردن، XIX (۱۹۷۴).
کتیب‌ها ی عربی متعلق به ۷۸۲ [۸]
گاوبه، "بررسی تباهی Qas ¤ R Burqu` "، ج۱، ص۹۷، سالانه اداره آثار باستانی اردن، XIX (۱۹۷۴).
و کتیب‌ها ی عربی به تاریخ ۸۱۲. [۹]
گاوبه، "بررسی تباهی Qas ¤ R Burqu` "، ج۱، ص۹۷ وبعد، سالانه اداره آثار باستانی اردن، XIX (۱۹۷۴).
۶ - استفاده‌های مختلف از قصربرقعاز قصر برقع برای مقاصد مختلفی استفاده می‌شده است.هسته اصلی مجموعه، یعنی برج راست‌گوشه داخل حیاط، یک برج دیدبانی دوره روم غربی ـ روم شرقی بوده که بر یکی از راه‌ها ی اصلی کاروانرو عربستان به سوریه مشرف بوده است.همه تأسیسات ذخیره آب محل (شامل دریاچه مصنوعی و دو آب انبار به احتمال قوی همزمان با برج ساخته شده است.در قرن‌ها ی پنجم و ششم میلادی، این موضعِ مقدم به دیری تبدیل و چند اتاق در جنوب شرقی برج ساخته شد. ۷ - تغییرات در زمان ولیداتاقها ی واقع در شمال شرقی و جنوب شرقی برج و محوطه به فرمان ولید به آن افزوده شد. در این زمان از برقع به صورت سرای ییلاقی بی پیرای‌های استفاده می‌شد. این امر ثابت می‌کند که در زمان امویان، اعضای مهمّ خاندان حاکم به احداث ساختمان کوچک و حتی ساده و ابتدایی مبادرت می‌کرده‌اند. ۸ - بازساز ی برقع در زمان ایوبیانبعدها، در عهد ایوبیان، این بنا بازسازی و به احتمال زیاد از آن به منزله «خان» کاروانسرا استفاده شد. ۹ - فهرست منابع(۱) فیلد، شمال صحرای عربستان بررسی باستان شناسی ۱۹۲۰-۱۹۵۰، کمبریج، ماساچوست ۱۹۶۰. (۲) گاوبه، "بررسی تباهی Qas ¤ R Burqu` "، سالانه اداره آثار باستانی اردن، (۱۹۷۴). ۱۰ - پانویس
۱۱ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «برقع »، شماره۹۹۷. |